Mae’r rhestr wirio hon yn nodi’r camau allweddol y mae’n rhaid eu cynnwys yn y cynllunio wrth
baratoi i agor ysgolion ar ddechrau tymor yr hydref 2020. Mae NASUWT yn disgwyl y bydd yr
holl gamau hyn wedi’u cwblhau cyn i’r ysgol agor i ddisgyblion.
Mae’r rhestr wirio’n ystyried canllawiau Llywodraeth Cymru a’r Awdurdodau Iechyd Cyhoeddus
ar gynllunio i agor ysgolion ym mis Medi a bydd yn cael ei haddasu fel y bo’n briodol i gyd-fynd
ag unrhyw newidiadau yn y canllawiau hyn.
Mae’r rhestr wirio’n ymdrin â’r canlynol:
A – Materion allweddol y mae angen eu hystyried yn y cynlluniau ar gyfer agor ysgolion;
B – Arweiniad Defnyddiol – dolenni at y canllawiau y cyfeirir atynt yn y rhestr wirio hon, ac
at ffynonellau gwybodaeth a allai fod yn ddefnyddiol wrth gynllunio ar gyfer agor yr ysgol.
Mae’r ddeddfwriaeth iechyd a diogelwch yn gofyn bod cyflogwyr yn diogelu iechyd a diogelwch
cyflogeion drwy ddiddymu neu ostwng risgiau yn y gweithle ‘cyn belled ag y bo’n rhesymol
ymarferol’. Mae hyn yn berthnasol i’r clefyd COVID-19 yn yr un ffordd ag y byddai i unrhyw berygl
arall.
Dylai cyflogwyr gofio nad yw’r ffaith bod ysgolion yn agor i ddisgyblion yn golygu nad oes unrhyw
risgiau mwyach yn gysylltiedig â’r clefyd COVID-19. Mae’r firws yn gallu, ac wedi, achosi
marwolaethau ymhob grwp o bobl, a dylai cyflogwyr ddefnyddio’r ffaith honno i’w tywys wrth
wneud eu trefniadau ar gyfer agor ysgolion.
Adran A – Materion allweddol y mae angen eu hystyried yn y cynlluniau
ar gyfer agor ysgolion
PARATOI’R ADEILADAU A’R SAFLE:
Fflysio’r system ddwr yn unol â pholisi ac asesiad risg yr ysgol ar gyfer clefyd y lleng
filwyr.
Gwirio nad oes unrhyw ddwr yn gollwng o’r system ddwr a bod darpariaeth o ddwr poeth.
Sicrhau diogelwch ac ansawdd y dwr drwy:
ddiheintio’r system ddwr drwy godi tymheredd gwresogi’r system; neu
brofi’r dwr yn ficrobiolegol mewn ysgolion sydd â thyrau oeri/systemau aerdymheru
gwlyb, a derbyn cliriad cadarnhaol.
Profi’r larymau tân/mwg/panig a larymau’r toiledau hygyrch.
GWIRIO:
asesiadau risg tân, gan gynnwys storio a defnyddio hylifau fflamadwy’n ddiogel, gyda
chyfeiriad penodol at y cyflenwadau o hylif diheintio dwylo;
mecanweithiau’r drysau tân;
cyflenwad nwy;
Paratoi ar gyfer agor ysgolion yn hydref 2020
RHESTR WIRIO IECHYD A
DIOGELWCH
ˆ
ˆ
ˆ ˆ ˆ
ˆ
ˆ
offer cegin;
systemau awyru/aerdymheru (dylid gwirio pa fath penodol o system sydd yn yr ysgol yn
unol â chanllawiau’r llywodraeth a’r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch, oherwydd
y cyfyngiadau sydd ar rai mathau yng nghyd-destun COVID-19);
manylion y daliwr allweddi;
y gwifro sefydlog (os nad yw’r profion wedi’u hamserlennu sy’n ofynnol dan asesiad risg y
Rheoliadau Trydan yn y Gweithle wedi digwydd);
goleuadau argyfwng;
archwilio’r lifftiau (os nad yw’r profion wedi’u hamserlennu sy’n ofynnol dan y rheoliadau
wedi digwydd yn y chwe mis diwethaf);
arolwg o’r holl safleoedd lle mae’n hysbys bod asbestos (mae’n bosibl bod cnofilod wedi
achosi difrod i’r rhain yn ystod y cyfnod y bu’r ysgol ar gau);
archwilio a oes olion o gnofilod a/neu blâu (efallai y bydd angen trefniadau rheoli plâu);
glanhau’r adeiladau a’r safle (os bydd rhywun yn mynd i mewn i’r adeiladau a’r safle yn
ystod y pum niwrnod cyn dechrau’r tymor, mae’n rhaid glanhau unrhyw arwynebau cyffwrdd
yn ddwys mewn unrhyw fannau lle bu’r person hwnnw);
gwasanaethu offer reprograffig a chyfarpar eraill (yn unol â gofynion y gwneuthurwyr/
darparwyr).
MATERION STAFFIO:
Asesiad o argaeledd y staff ar gyfer yr holl weithgareddau yn ystod y diwrnod ysgol, gan
gynnwys glanhau a goruchwyliaeth yn ystod egwyliau ac amseroedd cinio, ac ar gyfer
rhoi cymorth i ddisgyblion sydd ag anghenion arbennig neu anghenion ychwanegol, gan
ystyried:
staff sydd â chyflyrau meddygol sy’n bodoli eisoes*;
staff sy’n hunanynysu oherwydd symptomau neu ddiagnosis o’r clefyd COVID-19*;
staff a allai gael eu hystyried yn agored i niwed, megis staff sy’n feichiog, staff sydd ag
anableddau, a staff sy’n bobl Ddu, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig (BAME) sy’n cael eu
heffeithio’n anghymesur gan y clefyd COVID-19*
;
staff sydd ar absenoldeb mamolaeth neu unrhyw fath arall o absenoldeb swyddogol, ac
na fyddent, felly, ar gael i weithio;
argaeledd staff cyflenwi i lenwi unrhyw swyddi gwag neu absenoldebau tymor hir;
argaeledd gweithwyr glanhau sydd wedi’u hyfforddi’n briodol i wneud y gwaith glanhau
ychwanegol, gan gynnwys drwy gydol y dydd.
* Yn rhan o’r broses o gynllunio ar gyfer agor ysgolion, mae gan y rheini sydd wedi’u
dangos uchod mewn coch yr hawl i gael asesiad risgiau unigol cyflawn cyn y gallant
ddychwelyd i’r gweithle.
Cefnogaeth i aelodau o’r staff sy’n dychwelyd o weithio gartref, yn arbennig y rheiny y
cafodd eu hiechyd meddwl ei effeithio yn ystod y cyfyngiadau symud.
ADDYSGU A DYSGU:
Diffinio’r disgwyliadau am addysgu a dysgu, gan gynnwys:
sut y rheolir y nifer o ddisgyblion a fydd yn yr ysgol ar yr un pryd er mwyn sicrhau eu bod
yn cadw eu pellter ac yn aros mewn grwpiau a ‘swigod’ yn unol â chanllawiau
Llywodraeth Cymru. Dylid rhoi ystyriaeth hefyd i:
allu’r disgyblion i gadw eu pellter ac aros mewn grwpiau a swigod;
drefniadau i staff a disgyblion yn ystod egwyliau ac amseroedd cinio, gan gynnwys
goruchwylio disgyblion yng nghyd-destun cadw eu pellter ac aros mewn grwpiau a
swigod;
unrhyw ofynion penodol i bynciau arbennig, e.e. gwersi ymarferol a gwersi addysg
gorfforol, gan sicrhau bod y risgiau wedi’u hasesu sy’n benodol berthnasol iddynt.
i ba raddau y bydd angen addasu’r cynllunio, cynlluniau gwaith a rhaglenni astudio sy’n
bodoli’n barod er mwyn ystyried:
y nifer o ddisgyblion a fydd mewn grwpiau a swigod;
argaeledd ac addasrwydd deunyddiau ac adnoddau ar gyfer gweithio gyda disgyblion,
o ystyried y gofynion glanhau a hylendid uwch;
darpariaethau i ddisgyblion sydd efallai angen eu hynysu eu hunain;
y disgyblion hynny sydd ag anghenion cymorth addysgol arbennig/ychwanegol;
sut y rheolir amseroedd agor a chau gwahanol.
y cymorth, yr amser a’r adnoddau y bydd angen sicrhau eu bod ar gael i athrawon ac
aelodau eraill o’r staff ar gyfer gwneud unrhyw baratoadau angenrheidiol mewn perthynas
â’r uchod;
argaeledd cyfarpar diogelu personol (PPE) priodol ac argaeledd dwr a sebon, a
threfniadau ar gyfer glanhau arwynebau cyffwrdd yn rheolaidd drwy gydol y dydd.
Adolygu’r asesiadau risg cyfredol ar gyfer disgyblion unigol
Efallai nad yw’r rhain yn briodol bellach, neu efallai y bydd angen eu hehangu er mwyn
ystyried y sefyllfa newydd sydd wedi codi am fod yr ysgol yn gwbl agored ac oherwydd
darpariaethau’r canllawiau am y clefyd COVID-19.
Gwneud asesiadau risg o ddisgyblion eraill:
disgyblion sydd heb gael asesiad risg yn y gorffennol ond a allai beri risg unwaith y bydd
ysgolion yn agored i’r holl ddisgyblion;
disgyblion sydd angen gofal penodol, na ellir ei ddarparu gan gadw pellter cymdeithasol
ar yr un pryd;
disgyblion sydd â’r potensial i fod yn dreisgar, yn enwedig y rheiny sydd â risg hysbys o
boeri ac/neu o fod angen cael eu hatal yn gorfforol.
Fel sy’n ofynnol o dan y ddeddfwriaeth iechyd a diogelwch, dylai pob asesiad risg fod yn
amodol ar ymgynghoriad gyda staff, NASUWT ac undebau eraill.
Adolygiad o bolisi ymddygiad disgyblion yr ysgol i sicrhau ei fod yn ymdrin â
digwyddiadau sy’n gysylltiedig â’r clefyd COVID-19
Gwneud darpariaethau yn y polisi ymddygiad i sicrhau fod yr ysgol yn gallu sancsiynu, hyd
at lefel gwahardd, ac yn cynnwys gwahardd, unrhyw ddisgyblion sy’n gwrthod yn fwriadol
i gadw at y trefniadau cadw pellter ac aros mewn grwpiau a swigod, ac sy’n pesychu neu’n
poeri’n fwriadol ar ddisgyblion neu staff, gan achosi risg iddyn nhw.
Asesiad o argaeledd cludiant ysgol, gan gynnwys cludiant pwrpasol i ddisgyblion sydd
ag anghenion arbennig
Asesu argaeledd y cludiant a’r trefniadau sydd gan ddarparwyr cludiant i sicrhau eu bod
yn cydymffurfio â chanllawiau Llywodraeth Cymru ar gynnal hylendid a chadw pellter.
3
ˆ
Asesu argaeledd trefniadau amgen ar gyfer cludo’r disgyblion hynny adref a fydd yn
datblygu symptomau’r clefyd COVID-19 pan fyddent yn yr ysgol ac sydd fel arfer yn
defnyddio’r cludiant pwrpasol i ddisgyblion sydd ag anghenion arbennig.
ACHOSION O’R CLEFYD COVID-19:
Gweithdrefn glir sy’n nodi’r camau gweithredu i’w cymryd, a’r unigolion sy’n gyfrifol
amdanynt, ar ôl cael gwybod am unrhyw ganlyniadau positif i brofion COVID-19 ymysg
y staff neu’r disgyblion.
Gweithdrefn glir ar gyfer rheoli’n effeithiol unrhyw hysbysiadau a anfonir i’r ysgol am
gyfyngiadau symud yn yr ardal leol.
GWAITH ADEILADU A CHYNNAL A CHADW:
Adolygiad o’r trefniadau cynnal a chadw arferol ar y safle
Asesu sut y bydd y gwaith hwn yn digwydd gan gadw pellter cymdeithasol ar yr un pryd ac
ystyried lleihau’r risg drwy gyfyngu’r gwaith cynnal a chadw i argyfyngau a gofynion
rheoleiddiol yn unig.
Gwneud asesiad risg o unrhyw waith adeiladu cyfalaf a ohiriwyd yn ystod y cyfyngiadau
symud, neu sydd ar waith, neu sydd wedi’i drefnu i gychwyn pan fydd yr ysgol yn ail agor
Adolygu asesiadau risg y contractwyr yng nghyd-destun canllawiau’r llywodraeth ac
arweiniad iechyd cyhoeddus a phresenoldeb staff a disgyblion ar y safle.
Adran B – Arweiniad Defnyddiol
(mae nifer o’r adnoddau isod ar gael yn y Saesneg yn unig)
Gwefan NASUWT: www.nasuwt.org.uk.
Canllaw NASUWT am wneud asesiadau risg: www.nasuwt.org.uk/healthandsafety.
Canllawiau’r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch am Weithio’n Ddiogel yn ystod Achosion
COVID-19: https://www.hse.gov.uk/coronavirus/working-safely/index.htm.
Profi a fflysio’r system ddwr a derbyn canlyniadau ysgrifenedig y profion a chadarnhad bod y
system ddwr yn ddiogel: https://www.hse.gov.uk/legionnaires/index.htm.
Profi’r larymau tân: https://www.gov.uk/workplace-fire-safety-your-responsibilities/fire-safety-
equipment-drills-and-training.
Gwirio’r gwifro sefydlog: https://www.hse.gov.uk/electricity/index.htm.
Gwirio’r goleuadau argyfwng: https://www.hse.gov.uk/pubns/priced/hsg38.pdf.
Archwilio’r lifftiau: https://www.hse.gov.uk/pubns/priced/l113.pdf.
Arweiniad gan yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch: https://llyw.cymru/canllawiau-
gweithredol-ar-gyfer-ysgolion-lleoliadau-o-dymor-yr-hydref-covid-19.
Arweiniad gan Lywodraeth Cymru: https://gov.wales/sites/default/files/publications/2020-07/
operational-guidance-for-schools-and-settings-from-the-autumn-term.pdf.
Canllawiau diogelwch aerdymheru ac awyru: https://www.hse.gov.uk/coronavirus/equipment-
and-machinery/air-conditioning-and-ventilation.htm.
Gorffennaf 2020
4
ˆ
ˆ